Madalya ve Nişanlar
Madalya ve Nişan, devletin kahramanlık, yararlılık ve başarı gösteren kişilere verdiği değerlendirme ve onurlandırma sembolüdür. Madalya ve nişanlar altın, gümüş, bronz, nikel gibi çeşitli madenlerden yapılmakta, gerektiğinde değerli taşlarla veya mine tekniğiyle dekorlanmaktadır. Madalyalarda genel olarak oval ve daire biçimleri görülmektedir. Madalyaların dereceleri yapıldıkları madenin cinsine ve değerine göre belirlenmektedir.
Nişan, madalyalardan daha sonra tasarlanmıştır. Genel olarak Türklerde yıldız, Batıda ise haç şekli biçim olarak benimsenmiştir. Nişanlar çok çeşitli madenler üzerine kıymetli taşlar veya mine ile bezenmiş olup gösterişli ve göz alıcı bir görünüme sahiptirler. Nişanların rütbe ve dereceleri nişan ile birlikte takılan şemsenin ebadına veya nişanın özelliklerine bağlı olarak değişmektedir.
Osmanlılarda ilk madalya Ferrahi adı ile 1730 yılında çıkarılmıştır. Daha sonra 1168'de (1754) Sikke-i Cedit, 1216'da (1801) Vak’a-i Mısriyye, 1240'da (1824) Hilal-i Osmani, 1247'de (1831) İşkodra, 1249'da (1833) Hünkar İskelesi, 1255'de (1839) İftihar madalyaları çıkarılmıştır.
Sultan Abdülmecit (1839-1861) ve Sultan Abdülaziz (1861-1876) zamanında pek çok madalya çıkarılmıştır. Bu madalyaların bir kısmı bu dönemde çıkan savaşlarda yararlılık gösterenlere verilmek üzere tasarlanmıştır. Plevne Muharebesi Madalyası, Yunan Muharebesi Madalyası, Girit Muharebesi Madalyası gibi.
1908 yılında Meşrutiyet idaresinde de bir takım madalyalar çıkarılmıştır. İlk Meşrutiyet madalyası Kanun-u Esasi'nin hatırasına çıkarılmıştır. Gümüş olan bu madalya isteyenlerin rozet gibi satın alıp takabilecekleri bir madalyadır.
Devlet teşkilatında ve askeri alanlardaki hizmete karşılık Osmanlılar nişan yerine uzun bir süre sorguç, tuğ ve çelenk kullanmışlardır. Batıda çok daha erken tarihlerde kullanılmaya başlanılan nişanının, Osmanlılardaki ilk örneği III. Selim zamanında 1216 (1801) yılında Hilal adıyla çıkarılmıştır.
II. Mahmut zamanında bitkisel bir çerçeve içinde Padişahın askeri üniformalı bir minyatürünün bulunduğu Tasvir-i Hümayunlar çıkarılmıştır. Bunların bir kısmı zincir ile boyuna asılırken resmi dairelerin duvarlarına asılarak kullanılan örnekleri de bulunmaktaydı.
1920 yılında çıkan kanunla İstiklal Madalyası yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti'nin tek geçerli madalyası olarak kabul edilmiştir.
Türk Silahlı Kuvvetleri Tarafından Çıkarılan Madalya ve Nişanlar:
1. Derece Savaş Madalyası; Türk Silahlı Kuvvetlerinde Savaş Takdirnamesi alan kişilere verilir.
2. Derece Savaş Madalyası; Türkiye'nin veya dostlarının düşmanı ile yapılan savaşta başarılı sevk ve idaresiyle savaş kazanan veya savaşın kazanılmasını hazırlayan Türk ve yabancı uyruklu kişilere ve aynı şekilde kahramanlık ve cesaret gösteren birliklerin sancaklarına takılmak üzere verilir.
1. Derece Şeref Madalyası; Savaşta sevk ve idaresiyle savaşın kazanılmasını sağladığı ve kolaylaştırdığı halde, başarısı savaş madalyası ile taltif edilemeyecek derecede olan Türk ve yabancı uyruklu asker ve sivil kişilere verilir.
2. Derece Şeref Madalyası; Savaşta ve barışta hayatı tehlikede olan birlikleri ve kişileri kendi hayatını tehlikeye atarak kurtaran Türk ve yabancı uyruklu asker ve sivil kişilere verilir.
Üstün Cesaret ve Feragat Madalyası; Pirinç üzerine altın ve gümüş kaplama olarak iki çeşidi vardır. Savaşta ve barışta kendisine verilen görevleri hayatını tehlikeye atarak üstün bir cesaret ve feragat ile yerine getiren Türk ve yabancı uyruklu asker ve sivil kişilere verilir.
1. Derece Övünç Madalyası; Uluslararası hukukun meşru saydığı haller ile Türkiye'nin taraf olduğu antlaşmalar gereği yapılan savaşlara katılıp herhangi bir disiplinsizlik durumu görülmeyen asker kişilere, onların hayatta olamamaları halinde kanuni mirasçılarına verilir.
2. Derece Övünç Madalyası; Barışta görevini üstün gayretle sürdürürken görevin sebep ve tesiriyle hayatını kaybeden asker kişilerin kanuni mirasçılarına verilir.
Üstün Hizmet Madalyası; Türk Silahlı Kuvvetleri'nin yükselmesi ve gelişmesi uğruna askeri, idari, bilim v.b. alanlarda üstün hizmette bulunanlara, Silahlı Kuvvetler yararına araç ve gereç geliştirenler ve geliştirilmesinde katkıları bulunanlara, Silahlı Kuvvetlerin bütün alanlardaki çalışmalarında, diğerlerine oranla çok üstün derecede başarı gösteren, birliğin itibarını yükselten ve ulusal menfaatlere yararlı olan kişilere verilir.
Başarı Madalyası; Savaşta önemli görevlerin yapılmasında başarı göstermiş olan Türk ve yabancı uyruklu asker ve sivil kişilere, barışta görevini beklenilenin üstünde bir başarı ile sürdüren Türk ve yabancı uyruklu asker ve sivil kişilere verilir.
Hizmet Madalyası; Savaşta ve barışta Üstün Hizmet Madalyasıyla taltif edilemeyecek derecede başarı gösteren Türk ve yabancı uyruklu asker ve sivil kişilere verilir.
Liyakat Madalyası; Savaşta ve barışta kendisine verilen görevlerin başarılmasında büyük beceriklilik veya çeşitli görevlerde başarı gösteren Türk ve yabancı uyruklu asker kişilere verilir.
Şeref Nişanı; Savaşta ve barışta Türk Silahlı Kuvvetleri'nin başarısı ve gelişmesi uğrunda büyük hizmetleri geçen yabancı uyruklu asker ve sivil kişilere verilir.
Övünç Nişanı; Savaşta ve barışta Türk Silahlı Kuvvetleri uğrunda hizmet esnasında hayatını kaybeden yabancı uyruklu asker kişilerin kanuni mirasçılarına verilir.
Liyakat Nişanı; Savaşta ve barışta Türk Silahlı Kuvvetleri için önemli görevlerin başarılmasında liyakat gösteren yabancı uyruklu asker ve sivil kişilere verilir.
Hizmet Nişanı; Savaşta ve barışta Türk Silahlı Kuvvetleri'ne yararlı hizmetleri olan yabancı uyruklu asker ve sivil kişilere verilir.
